Reisverhalen uit de Isan 1883-1884

[prajak]

Isan Travels 1883-1884 Deel 15
Volkeren van Isan & Mekong; hun handel en wandel.
(757)

Bron: Isan Travels; Northeast Thailand’s Economy in 1883-1884; by Étienne Aymonier

Hoofdstuk 6; van Attopoeu naar Oubon (deel 1 van 2)

Oktober 1883. Kim en Nou, begeleiders van de schrijver, zijn op reis in Cambodja en Laos. Hun verslag hierna in de ‘wij’ vorm. De afstanden in deel 15 zijn: van Attopoeu naar Saravan langs de rivier en daarna door de heuvels 180 km en van Saravan naar Oubon op de gekozen route 200 km.

‘ Op 2 november vertrekken wij voor een lange reis die ons via Saravan naar Oubon zal voeren.Wij varen met de roeiers iedere dag in noordelijke richting en de bedoeling is de rivier te volgen tot Keng Phia Mai en daar over land met olifanten verder te gaan naar Saravan en dat laatste stuk gaat door de bergen.

Na zes dagen komen wij aan bij het eiland Don Daun Pat en het nabijgelegen Ban Ta Som en men vertelt ons de legende.

Daun, grootmoeder betekent dat, Daun Pat, de echtgenote van Ta Som, was steenrijk. Zo rijk dat ze twee neustouwen van een buffel nodig had om al haar gouden ringen aan te hangen. Ook twee neustouwen voor haar zilveren ringen. Ze bezat ook tien kruiken vol goud en tien kruiken vol zilverwerk. Ze besloot al dat spul te begraven en stierf. Tot op vandaag heeft niemand dat gevonden.

Op 9 november komen wij aan in Moeuong Sok, ook wel Moeuong Kao, de oude hoofdstad zegt men van de provincie Attopoeu. Hier moet een grafsteen liggen die eerst op de oever lag maar de oever is afgebrokkeld en de steen ligt in de rivier. Maar die staat te hoog.

Wij wachten vijf dagen vergeefs op laag water om de steen te kunnen waarmerken. Ondertussen doen wij mee aan de He Kathen ceremonie, het einde van de vastentijd. Iedereen doet mee aan de feesten en aan de traditionele dansen die worden opgevoerd maar die zijn onzedelijk. Doch het is voor de goden en wie zou die willen beledigen? ‘

Wij worden geadopteerd!

‘ De chau van Moeuong Sok heeft besloten ons twee reizigers te adopteren als zijn eigen zoons. Daar hoort een ceremonie bij.

Onder een afdak wordt een schaal fruit, vijf kommen met sauzen, vier bladen met cakes, een kom kleefrijst en een piramide van bananenbladeren van twee el hoog gezet en met bloemen versierd. Ze steken kaarsen aan en wierookstokjes.

Mensen roepen de geesten aan, vertellen hen van de overeenkomst en vragen hen geluk en voorspoed voor de twee reizigers. Daarna worden onze polsen verbonden met katoendraad. Dan wordt gegeten en is de ceremonie voorbij. Wij mogen een vrouw uitzoeken naar keuze maar dat is een formaliteit want morgen vertrekken we weer.....

17 November en zware mist over de rivier. Wij passeren de stroomversnelling van Keng Don Sen met rotsen en rode stenen. Later zien we de stroomversnelling Keng Moeuong waar de rotsen een brug van zwarte pilaren hebben gemaakt van oever naar oever. Ten slotte komen wij aan bij de laatste stroomversnelling, nabij Phia Mai en daar kan onze grote boot niet verder. Wil je verder op de rivier naar het noorden dan heb je een prauw nodig met maximaal twee roeiers. Wij gaan naar het westen verder over land. ‘

Per olifant

Er vallen gaten in de verslaggeving want de reizigers zijn ziek maar trekken wel verder.

‘ Wij reizen per olifant door de bossen richting Saravan. De rivieren die wij passeren zijn vaak veertig en meer meter breed en tien meter diep. Het water stroomt krachitg en de olifanten waden uiterst voorzichtig en zetten hun poten een voor een bedachtzaam neer op de rotsen. Een verkeerde stap en we liggen in het water.

We steken nu voor de eerste keer de grote Se Daun over die hier nog maar een stroompje is. De bossen hier bestaan uit zeer bijzondere bomen zoals reang. ‘

‘ Op 21 november bereiken wij Saravan. Het ligt op beide oevers van de Se Daun en is de hoofdstad van de kleine provincie met de zelfde naam. Er is een chau die de belastingen int en afdraagt aan Bangkok. Er zijn 600 geregistreerde mannen en 200 in het buitengebied. Het gebied is een vindplaats van antimoon. ‘

‘ Wij gaan na een dag verder en slapen de volgende dag in Ban Beng Kham, een overhaast verlaten dorp. De mensen zijn gevlucht na door tijgers aangevallen te zijn. Ze hebben er vier kunnen doden maar verloren twee vrouwen, twee kinderen en drie mannen in het dorp aan die dieren.

De volgende dag slapen wij in Ban Beng Noi en hier blijven we vanwege ziekte. We kunnen nu echt niet meer verder en genieten van vissende kinderen. ‘

==

Toelichtingen

Grote delen van de Isan zijn in deze periode Laotiaans dus dat woord wordt gebruikt.

Neustouw van een buffel; is twee meter lang.

Reang boom; Barringtonia acutangula, rang (anlok), reang tuk, in Thailand kradon thung of kradong nam, chik nam. De bast bevat opiumhoudende stoffen voor pijnstillers. https://en.wikipedia.org/wiki/Barringtonia_acutangula

Antimoon; metalloïde; zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Antimoon

Afbeeldingen anders dan de kaart(en):

Boom; barringtonia acutangula; By Nguyen Quang Tuan - originally posted to Flickr as Loc-vung-2, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6341301

Saravan (Salavan); By Infernoapple - File:Provinces of Laos.svg, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.p ... d=14976850

Saravan; twee jongens met viskorven; By BigBrotherMouse - Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.p ... d=29160640

[prajak]

Isan Travels 1883-1884 Deel 16
Volkeren van Isan & Mekong; hun handel en wandel.
(783)

Bron: Isan Travels; Northeast Thailand’s Economy in 1883-1884; by Étienne Aymonier

Hoofdstuk 6; van Attopoeu naar Oubon (deel 2 slot)

Oktober 1883. Kim en Nou, begeleiders van de schrijver, zijn op reis in Cambodja en Laos. Hun verslag hierna in de ‘wij’ vorm. De afstanden in deel 15/16 zijn: van Attopoeu naar Saravan langs de rivier en daarna door de heuvels 180 km en van Saravan naar Oubon op de gekozen route 200 km.

Van Saravan naar de Mekong

‘ Na een paar dagen rust gaan wij verder en reizen langzaam naar de rivier Se Doun. Wij huren daar een prauw en vier peddelaars en varen de rivier af naar het westen. De Se Doun is hier zestig meter breed en er groeit bamboe tegen de oevers aan. Daarachter zien wij velden met saffloer, bonen en katoen.

Wij slapen vannacht in de regio hoofdstad Si Phat waar tot onze teleurstelling helemaal niks te beleven is: veertig hutten en dat is het dan.

Vandaag 25 november en wij varen door een andere stad, Vapir, hier staan maar 20 hutten. Wij moeten hier de boot achterlaten en een andere huren maar het wordt te laat om ver door te varen, we vinden anders geen slaapplaats voor de nacht.

Het laatste stuk naar onze stopplaats Moeuong Kong (ook wel Cong zoals een andere reiziger schreef) moeten we de boot optillen over rotsige bodem. Daar moeten wij weer van boot wisselen en komen vandaag tot Kham Tong Niai waar de bootreis eindigt en we gaan slapen. ‘

Te paard naar de Mekong

‘ In Kham Tong Niai worden we allerhartelijkst ontvangen. De chau blijkt een aardige man met een gouden hart, niet arrogant, een man die de hele dag de rijstvelden in de gaten houdt; hij ontvangt ons met zijn zonen en kleinkinderen en brengt ons naar zijn huis, we mogen van hem niet in de sala slapen.

Wij blijven hier zes dagen en gaan op zoek naar een oude pagode maar vinden geen enkel antiek gebouw. De kleine provincie heeft maar 700 geregistreerde mannen en 200 elders geregistreerd en zij betalen 5 munten belasting per jaar. Ze ruilen huiden voor zout uit Oubon.

Op 4 december gaan we te paard die de chau ons welwillend leent en we gaan in westelijke richting naar de Mekong. Riviertje na riviertje gaan we over en we moeten heuvels passeren van wel honderd meter hoog. Wij zien tenslotte de Mekong die daar maar tachtig meter breed is. Wij slapen in Ban Tha waar vijf hutten staan. ‘

Van de Mekong naar Oubon

Hier loopt de kaart van de reizigers niet meer gelijk met de tekst. Hun kaart situeert de oversteekplaats ten ZO van Moeuong Cheam. Maar de oversteekplaats is nabij Ban Na Pho en dat ligt NO van Moeuong Cheam. Zie aanvullende kaart hieronder.

‘ Wij reizen in westelijke richting naar Ta Kan en passeren het meer van Nong Hien waar geesten de baas zijn. Je mag alleen passeren als je een witte of rode toga draagt. Draag je een zwarte toga dan word je gestraft met pijn of ziekte en dan moet je een buffel of een os offeren om beter te worden. De mensen die hier wonen offeren apen aan de geesten van het meer.

Dit is een arme streek. Geen rijstbouw van betekenis maar er moet wel belasting worden betaald. De lokale chau moest aan Bassak negen zilverstukken betalen en liet zich overboeken naar Khemarat waar men tevreden was met acht stukken. Maar de chau was nog steeds niet tevreden en liet de streek registreren in Oubon en nu betaalt hij zeven zilverstukken.....

Het gebied heeft 350 mannen geregistreerd staan; de grond is arm en zit vol rotsen en stenen.

Zondag 9 december gaan we verder westelijk en zien we een andere natuur. Moerassig woud en rijstvelden wisselen elkaar af. Wij gaan nog twee dagreizen verder en zien alleen rijstveld en bos. Het is duidelijk dat we de dorre gebieden achter ons gelaten hebben. Tenslotte zien wij Ta Kan opdoemen. Daar slapen wij.

Wj doen de laatste kilometers naar Oubon en komen daar op 12 december 1883 aan. Wij mogen uitrusten van de reis en zullen een nieuwe opdracht krijgen. ‘

==

Toelichtingen

Grote delen van de Isan zijn in deze periode Laotiaans dus dat woord wordt gebruikt.

Gebruikte detailkaart:
http://www.maphill.com/thailand/northea ... sical-map/
en zoek met (L) muis, de + en de – naar de regio en druk dan ‘detailed’.

Moeuong Cheam, het huidige Sri Muang Mai.
Ban Na Pho, thans Ban Na Pho Klang, op de kruising van de wegen 2112 en 2135.

Ta Kan, thans Trakan Phuetphon, een 80 km ten noorden van Ubon Ratchathani stad.

Afbeeldingen anders dan de kaart(en) uit het boek:

Stukje kaart geleend van PNMAP, thanks to PNMAP.com

[prajak]

Isan Travels 1883-1884 Deel 17
Volkeren van Isan & Mekong; hun handel en wandel.
(818)

Bron: Isan Travels; Northeast Thailand’s Economy in 1883-1884; by Étienne Aymonier

Hoofdstuk 7; over de Laotianen hier (deel 1 van 2)

‘ Laat ik samenvatten wat ik weet over de gewoontes van de Lao bevolking.

Lao hangen het orthodoxe, zuidelijke Boeddhisme aan zoals op Ceylon, Burma, Siam en Cambodja; maar ze geloven ook in geesten van voorvaderen en godheden. Hun karakter is zacht, gastvrij en gul. Hun moraal is vrijgevochten en ze hebben smerige gewoontes.

Anderen hebben Lao omschreven als minder sterk dan Cambodjanen maar ze zijn toch het mooist gebouwd van de volkeren in Indochina. Men zegt dat Lao vrouwen het mooist zijn maar ik vind dat Siamese vrouwen dat zijn. ‘

Voedsel

‘ Bijna alle Laotianen verschillen van Khmers, Siamezen en Annamieten want zij eten slechts kleefrijst. Ze trakteren zichzelf op gerookte, gezoute en bedorven vis; eten rundvlees gemakkelijker dan Cambodjanen en dode dieren schrikken hen niet af.

Hun eetgewoontes zijn primitiever dan die van hun buren; ik zal maar niet vertellen wat Cambodjanen tot hun afgrijzen geconsumeerd zagen aan de Mekong.....

Ui en bieslook hoort er bij. Ze eten ‘laab’, bestaande uit citroengras, bedorven vis, kruiden, en dat gemengd met verse gekookte vis. Hun kleefrijst is altijd gestoomd in een mand met een tuit gemaakt van bamboe.

Ze zijn verslaafd aan roken, maar dat is niet alleen onder hen. Waar je ook komt als reiziger, men vraag om tabak. ‘

Hun kleding

‘ Mannen dragen de ‘langouti’, toga, en gooien een sjaal over hun schouder of binden die aan hun riem als teken van respect. In de grote steden dragen Lao mannen een hemd met knopen en lange mouwen.

Vrouwen dragen een simpele rok van katoen. Dit heet ‘sin’ en laat vaak de borsten onbedekt. Hun sjaal is geel geverfd en hun haar zit in een knotje en daar knopen ze een zakdoek in. ‘

Huwbaarheid van dochters

‘ Hier en daar nemen ze de Siamese gewoonte over om het haar van de kinderen te snijden in een grote ceremonie. Maar het komt zelden voor.

Nog zeldzamer is de Cambodjaanse gewoonte om jonge meiden naar een tehuis te zenden zodra zich de tekenen van huwbaarheid aandienen. Je ziet dit in Sting Treng op de grens met Cambodja.

De voorouders worden op de hoogte gesteld en vereerd met vijf arecanoten, vijf betelbladeren, vijf kaarsen en drie munten. Dat herhalen ze als na drie maanden de meiden terugkomen. Ik hoor echter dat sporen van deze gewoonte ook gevonden worden in Sayahbouri waar meiden drie dagen lang geen eten krijgen en buiten het zicht van mannen worden gehouden. ‘

Foto trouwen

‘ Overtreden mannen die gewoonte dan moeten ze offeren; alcohol, kippen, bloemen, kaarsen en wierookstokjes. Na die drie dagen komen de meiden thuis, krijgen katoendraad om de polsen, en dan zijn ze vrij hun liefdesleven aan te vangen.

Jongens leren lezen en schrijven in de tempel, Lao en soms ook Siamees. Meiden krijgen les in weven en huishoudelijke taken. Wat hun gewoontes betreft verwijs ik naar wat ik schreef in ‘Notes sur le Laos’ waarin ik, denk ik, de eerste was die het Pêng Hœuon heb beschreven.’

Streken van bakvissen

‘ Wat een verschil tussen de donkere en bedeesde meiden van het Cambodjaanse land en de trotse meiden van dit ras, imposant ondanks leefomstandigheden en statig tussen andere vrouwen van Indochina.

Buiten de hoofdstad Phnom Penh zou een Cambodjaanse meid van het platteland de ‘demoiselles’ van de stad hoeren noemen met een in haar ogen te nonchalante houding. Ze zou zich liever trots en onschuldig laten verkrachten door er alleen op uit te gaan. Ze zou zich volledig gekleed gaan wassen, in de schemering als niemand haar vormen kan zien met alleen haar pa of broer om op te letten. ‘

Foto gekleed wassen, Frankrijk, 1898

‘ De overgrote meederheid van Cambodjaanse meiden zou als maagd het huwelijk ingaan met de man van haar keus of wat de familie bepaalt.

Nee, jonge Laotiaanse meiden doen niet mee aan dit gedoe.

Deze mollige meiden baden vier of vijf keer per dag in nog niet het dunste stuk katoen en zonder schaamte voor wie langs mocht komen. Ze beschermen ook hun maagdelijkheid niet voor een aankomende echtgenoot, die ze pas aanvaarden na enkele jaren van het zoete vrije leven te hebben genoten. ‘

Jongemannen klaarstomen

‘ In veel steden worden jongemannen, zelfs als ze de twintig al voorbij zijn, vrijgesteld van publieke diensten. Ze moeten hun krachten sparen voor het huwelijk met een van die schonen. Na de viering in de pagode, na gebeden en preek, komen jongemannen de tempel in rennen om lol te maken met de meiden en om hun soms botte opmerkingen te pareren.

Maar handjes thuis! Want dat kost wat, zoals we gaan zien.

Iedere nacht wordt het huis van een schone een plaats waar jongemannen die verliefd zijn samen komen. Praten, lachen, of vertrouwelijk flirten. Anderen gaan van huis tot huis en brengen een serenade.

De ouders kunnen er niks aan doen, en velen zeggen ‘De jeugd moet zijn gang gaan; in onze tijd was ’t ook zo’. Ze hopen dat hun dochter een goeie vent vindt. En mocht er niks van komen, de ‘Pêng Hœuon’ is de garantie tegen mogelijke gevolgen.’

Pêng Hœuon

Peng staat voor ‘verkoop’ als voor ‘grond voor veroordeling’, voor ‘afkeuring’ en ‘verwerping’. Hœuon betekent huis, hut, haard en in het Siamees Rœuon want de Lao spreekt de R niet uit.

Pêng Hœuon staat voor twee onscheidbare woorden die hun wortels hebben in de Indische samenleving. Alles voor het welbevinden van het huis om de voorvaderen te kalmeren die snel beledigd zijn, niet door het onverantwoorde gedrag van de jonge meid maar door de vrijheden die de jongeman zich veroorlooft.

Zo lang het verliefde gekonkel de dame bevalt, of strikt geheim blijft, is alles OK. Maar als de jongeman haar boos maakt dan wijst ze hem af. Wordt er iemand ziek in de familie of gebeurt er een ernstig ongeluk dan wordt de dochter ondervraagd en ze moet dan alle ‘vrijheden’ die ze heeft toegelaten in detail vertellen.

De jongeman moet dan maar zeggen wat ie van plan is: houdt hij echt van haar en gaat hij trouwen, of was ze slechts tijdverdrijf en in dat geval moet hij een munt betalen voor het vasthouden van haar hand, twee munten voor het aanraken van middel of borsten, en vier munten indien de dame hem niets heeft geweigerd.

Daarbij kosten dochters van hotemetoten meer en moet hij ook zorgen voor was, kaarsen of bloemen om de voorvaderen te eren. Als de jongeman -met haar instemming- trouwt, of de boete betaalt, dan zijn de voorvaderen tevreden en is haar eer gered.

Maar als de man er omheen draait kunnen de ouders klagen bij de mandarijn die hem zonder nader bewijs in de ketenen legt tot hij betaalt; haar beschuldiging is genoeg.

Je kunt je voorstellen dat in dergelijk geval van moreel verval ouders met dochters in de verleiding komen op deze wijze in een kleine bron van inkomen te voorzien..... ‘

==

Toelichtingen

Laotianen; bedoeld zijn mensen van het bereisde gebied, het huidige noorden van Cambodja, zuidelijk Laos en de Isan.

Sayahburi, thans het gat Chaiburi, ten N van Tham Oethen, provincie Nakhon Phanom aan de Mekong.

Pêng Hœuon, begrip gehanteerd in schrijvers’ boek ‘Excursions et reconnaissances’, Saigon 1885. In Thais แปง เฮือน / เรือน met het eerste woord onder voorbehoud.

Afbeeldingen anders dan de kaart(en) uit het boek:

Sin(h), traditioneel Lao kleding; https://en.wikipedia.org/wiki/File:Laow ... ngsinh.jpg

Vrouwen met zijde; By PTD Phonsavan Own work, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9647431

Baci in Laos, aankleding feest met katoendraad; By Dalbera - Flickr, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.p ... d=11478848

Franse vrouw gaat baden, 1898; Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=276756

Serenade; Door Penn University Librairy, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.p ... d=16918882

[prajak]

Isan Travels 1883-1884 Deel 18
Volkeren van Isan & Mekong; hun handel en wandel.
(836)

Bron: Isan Travels; Northeast Thailand’s Economy in 1883-1884; by Étienne Aymonier

Hoofdstuk 7; over de Laotianen hier (deel 2 slot)

‘ Laat ik samenvatten wat ik weet over de gewoontes van de Lao bevolking.

Het belangrijkste feest is aan het einde van het regenseizoen en dan houdt men toernooien, buffelraces en vuurwerkfeesten. De tweede grote festiviteit is in april, nieuwjaar, met ceremonies in de tempel en muziek, vuurwerk, raketten en paarden- en buffelraces. Men laat ook vliegers op tegen de noordenwind. ‘

Bevallen

‘ Zoals elders in Indochina, vroedvrouwen of ervaren buren helpen de vrouw bij de bevalling. De placenta wordt direct verbrand in de haard en een mannelijke deskundige draait katoendraad om het kraambed.

Gedurende een paar dagen wordt een vuur aangehouden naast haar bed en als tegengif drinkt ze heel veel water. Eenmaal op de been betaalt ze de vroedvrouw en geeft cakes en zoetigheid. ‘

Dood

‘ Als een Lao dood gaat wordt het lijk in een kist geplaatst en bedekt met papieren versieringen.

Deze kist wordt zekere tijd bewaard in de schuur naast het huis waar monniken komen bidden, eten en weer weggaan. De jeugd uit de buurt houdt de dode gezelschap met zang en dans en dat duurt een aantal dagen tot het lijk naar het bos gaat voor crematie, of wordt begraven tot latere plechtigheden. ‘

Vergevingsgezind

‘ Soepelheid in de beoordeling van menselijke zwakheden is een dominante karaktereigenschap van de Lao, ook als het gaat om de misstappen van monniken. Straffen zijn hier minder ernstig dan in Cambodja waar monniken veroordeeld kunnen worden tot levenslange slavernij en hun tempel zelfs verloren kan worden verklaard.

Een verhaal dat ik hier hoor:

In de regio Oubon werd een novice betrapt met een vrouwelijke gelovige die gehuwd was en drie kinderen had. Haar man beklaagde zich bij de hoofdman. De novice werd de tempel uitgejaagd en moest een pond zilver betalen. De vrouw moest twee pond zilver betalen maar haar man liet haar niet vallen.

Op veel plaatsen was de straf veel lager behalve als de echtgenoot op reis was; het argument is dat hij dan zijn vrouw niet kan controleren.

Was de relatie nu met een heel jonge meid dan schrijven de regels voor dat de monnik honderd potten water haalt om de vijgenbomen water te geven op het tempelterrein en honderd potten zand te sjouwen voor op de tempelgrond. De juffrouw moet de helft doen. Daarna worden ze verjaagd en kunnen trouwen en verder hun gang gaan.

Maar in Oubon zelf is de straf harder. De monnik moet dan 3.000 stenen bakken, de vrouw de helft, of een groot bedrag betalen voor de tempel. De huidige chau van Oubon doet dat niet meer maar vraagt een hoge boete en kunnen ze niet betalen dan worden ze levenslang slaaf en moeten de rijst die aan de tempel is geschonken wannen en bewaren. ‘

Tovenaars

‘ Laotianen geloven in geesten en in tovenaars die geesten bezweren. De tovenaar spreekt een bezwering uit door, bij voorbeeld, een bootje te maken van bladeren van de jackfruit en daarin bananenblad met een ei of de huid van een buffel.

Onder het uitspreken van mantra’s wordt de huid aangetikt zodat er niks van overblijft en doet men alsof die huid in een persoon wordt aangebracht en dan groeit en groeit tot een guru met nieuwe spreuken de geest in de persoon dwingt in een kookpot te gaan waarna die zorgvuldig wordt afgesloten en in de rivier gezet. De tovenaar grijpt dit alles zo aan dat hij ziek wordt en zelfs dood kan gaan.

Heksen werken in ongeveer de zelfde manier maar worden als kwaadaardiger gezien en worden meer gevreesd dan tovenaars. De persoon die als heks bezeten is wordt door de guru geknepen en geprikt om de geest te dwingen die persoon te verlaten. Voor de heks zijn daarna alle deuren gesloten en ze zoekt het buiten maar uit. ‘

Organisatie van een moeuong

‘ De opbouw van de macht heb ik al eens beschreven: chau, appahat, reachvong en reachbot al komen lokaal andere namen voor.

De chau is voor het leven benoemd en heeft hier en daar de status van koning. Hij betaalt de belastingen door aan Bangkok en regelt de administratie en de rechtspraak. Hij kan niemand ter dood veroordelen en bij een straf langer dan vijf jaar moet de gevangene naar Bangkok.

Lokaal zijn er andere bestuurders zoals de kromokar, de moeuong sen, moeuong chan, moeuong kan, souphon, senon, seniet, ta seng, kamnan en pho baan, de laatste betekent ‘vader van het dorp. ‘

Invloed van Bangkok en Fransen

‘ Tijdens mijn verblijf al verdiept Bangkok zich meer in de provincies. Men bevordert de groei van de moeuong mede dankzij de traagheid van de Franse overheersers in de buurlanden. Daarbij heerst het pantheïsme, het gevoel dat Bangkok heel Indochina moet domineren.

De Fransen daarentegen brengen hun macht tot aan de grote rivier (Mekong). De Fransen hebben om een welvarend land te besturen respect voor lokale normen en waarden met als enige uitzondering het uitroeien van slavernij en slavenhandel. De Fransen moeten wel er voor waken dat de overheersing van Laotianen door Annamieten zich wel eens tegen hen kan keren. ‘

==

Toelichtingen

Laotianen; bedoeld zijn mensen van het bereisde gebied, het huidige noorden van Cambodja, zuidelijk Laos en de Isan.

Afbeeldingen anders dan de kaart(en) uit het boek:

Waterbuffel in steen; uit 2.300 vC, Lopburi Thailand; By PHGCOM - self-made, Photographed at Ost Asiatische Kunst Museum, Berlin, GFDL, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3438112

Waterbuffel, circa 1875; By Hokusai, Katsushika (Japanese, 1760-1849) - http://diglib.princeton.edu/view?_xq=pa ... =1&div1=16, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.p ... d=12099864

Buffel met kalf; By Zhangzhugang - Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.p ... d=21561934

Albino waterbuffel in Chiang-Mai; By Steve Jurvetson from Menlo Park, USA - Albino Water Buffalo, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4623149

Buffel aan de ploeg in Laos; By Paulrudd - Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.p ... d=12797295